Rozdzielność majątkowa a długi

Małżeństwo to prawa, ale także obowiązki – również w zakresie odpowiedzialności za długi zaciągnięte przez współmałżonka. Czy rozdzielność majątkowa to rozwiązanie, które zawsze chroni przed koniecznością spłaty długów życiowego partnera?

Zawarcie małżeństwa ma znaczenie nie tylko w zakresie zmiany stanu cywilnego czy powstania konstytucyjnej ochrony takiego związku, ale również wpływa na kwestie odpowiedzialności za długi. Dla zapewnienia ochrony przed negatywnymi decyzjami finansowymi jednego z małżonków warto zastanowić się nad rozdzielnością majątkową.  Kształtowanie sposobu odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte w czasie trwania małżeństwa jest możliwe dzięki umowie zwanej potocznie intercyzą.

Sprawdzimy Twoją zdolność w kilku firmach pożyczkowych

Pożycz do 3000 zł na 30 dni

Złóż 1 wniosek »

Wspólnota majątkowa w małżeństwie. Jak działa?

Ustawowa wspólność majątkowa powstaje z mocy prawa z chwilą zawarcia związku małżeńskiego. Do jej powstania wystarczy zawarcie ślubu cywilnego bez konieczności składania dodatkowych oświadczeń. Wspólnota majątkowa między małżonkami obejmuje przedmioty majątkowe, które małżonkowie nabyli w czasie trwania małżeństwa wspólnie lub przez każdego z nich i które składają się na majątek wspólny.

Majątek wspólny małżonków obejmuje m.in.:

• wynagrodzenie za pracę i inne dochody osiągane z tytułu działalności zarobkowej każdego z małżonków,
• dochody z majątku wspólnego, a także z majątku osobistego każdego z małżonków,
• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,
• kwoty składek zapisanych na subkoncie prowadzonym przez ZUS.

Do majątku osobistego każdego z małżonków zalicza się m.in.:

• przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem małżeństwa – np. samochód czy mieszkanie,
• przedmioty majątkowe nabyte w drodze dziedziczenia, zapisu czy darowizny – np. mieszkanie nabyte w drodze dziedziczenia po zmarłym rodzicu,
• prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,
• inne prawa majątkowe, które są wyłączone ze wspólności majątkowej w drodze przepisów prawnych.

Małżonkowie powinni współpracować ze sobą w zakresie zarządzania majątkiem wspólnym: wzajemnie udzielać sobie informacji o stanie posiadanych dochodów, a także o wysokości zaciągniętych zobowiązań, które obciążają majątek wspólny. Małżonek może sprzeciwić się dokonaniu określonej czynności przez swojego partnera życiowego, chyba że dotyczy to zwykłych bieżących spraw życia codziennego, mających na celu zaspokojenie potrzeb rodziny czy prowadzonej działalności zarobkowej. Natomiast zgoda drugiego małżonka jest wymagana m.in. w przypadku dokonania czynności związanej z nieruchomością np. kupna czy sprzedaży domu lub mieszkania, a także w przypadku dokonania darowizny przez jednego z małżonków z majątku wspólnego.

Rodzaje intercyzy

Intercyza to potoczna nazwa umowy zawartej pomiędzy małżonkami, która zmienia zasady majątkowe pomiędzy nimi. Dla swej skuteczności musi być zawarta w drodze aktu notarialnego. Umowę można podpisać zarówno w czasie trwania małżeństwa, jak i przed zawarciem związku małżeńskiego. Kodeks rodzinny i opiekuńczy daje do wyboru jedną z trzech możliwości modyfikacji ustawowej wspólności małżeńskiej:

• Wspólność majątkowa rozszerzona albo ograniczona w drodze umowy pomiędzy stronami

Działa podobnie jak ustawowa wspólność majątkowa małżeńska z pewnymi modyfikacjami określonymi w umowie, w zakresie przedmiotów wchodzących w skład majątku wspólnego. Przy czym w drodze umowy nie można rozszerzyć wspólności majątkowej m.in. na przedmioty, które małżonek uzyskał w drodze dziedziczenia, zapisu i darowizny i inne określone ustawą.

• Rozdzielność majątkowa

Oznacza, że przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa trafiają do majątku osobistego każdego małżonka z osobna, a nie do majątku wspólnego. Każdy z małżonków bogaci się na własny rachunek i zaciąga zobowiązania samodzielnie. Każdy z małżonków zarządza swoim majątkiem indywidualnie bez udziału drugiej strony. Zaletą rozdzielności majątkowej jest co do zasady brak odpowiedzialności za długi czy zobowiązania drugiego małżonka, pod warunkiem że wierzyciele są poinformowani o istnieniu rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami.

• Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków

W praktyce działa podobnie jak zwykła rozdzielność majątkowa, ale ma znaczenie w momencie orzeczenia rozwodu. Mianowicie po ustaniu rozdzielności majątkowej, ten z małżonków, którego dorobek jest mniejszy, może żądać od drugiej strony wyrównania np. poprzez zapłatę określonej kwoty pieniędzy czy przeniesienie prawa np. własności nieruchomości na swoją rzecz.

Najważniejsze zasady małżeńskiej wspólności majątkowej

Wśród najważniejszych zasad dotyczących małżeńskiej wspólności majątkowej można wymienić:

• powstaje z chwilą zawarcia związku małżeńskiego,
• w czasie trwania ustawowej wspólności małżeńskiej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego,
• każdy z małżonków odpowiada solidarnie za zobowiązania zaciągnięte w sprawach wynikających ze zwykłego zaspokajania potrzeb rodziny,
• każdy z małżonków jest uprawniony do posiadania i korzystania z rzeczy, które wchodzą w skład majątku wspólnego na równych zasadach.

Odpowiedzialność za długi współmałżonka

W przypadku majątkowej wspólności małżeńskiej:

• jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wówczas wierzyciel (np. bank) może żądać spłaty długu również z majątku wspólnego małżonków,
• jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka, a także wtedy jeśli zobowiązanie nie wynika z czynności prawnej, wówczas wierzyciel może żądać spłaty długu z majątku osobistego dłużnika oraz niektórych elementów wchodzących w skład majątku wspólnego np. z wynagrodzenia za pracę.

Odpowiedzialność za długi w rodzinie

Właściwie każdy z pełnoletnich członków rodziny ponosi odpowiedzialność za zaciągnięte zobowiązania samodzielnie. Wyjątek stanowi ustawowa wspólność majątkowa pomiędzy małżonkami. Kwestia odpowiedzialności za długi powraca w momencie dziedziczenia spadku, ale w tym przypadku istnieją sposoby, żeby ochronić się przed spłatą długów po zmarłym. Wystarczy odrzucić spadek albo przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza – czyli z ograniczeniem odpowiedzialności za długi do wysokości masy spadkowej.

Umowa majątkowa między małżonkami a odpowiedzialność za długi

Małżonkowie, którzy decydują się na podpisanie umowy o rozdzielności majątkowej, najczęściej mają na celu ograniczenie odpowiedzialności za długi partnera. W takim przypadku każda ze stron ponosi odpowiedzialność za swoje zobowiązania tylko majątkiem osobistym. Wierzyciel małżonka – dłużnika (np. bank, firma pożyczkowa) musi jednak wiedzieć o istnieniu rozdzielności. Dlatego w przypadku zawarcia umowy, której celem jest zaciągnięcie zobowiązania, zawsze powinien zostać wprowadzony zapis informujący o istnieniu rozdzielności majątkowej jednej ze stron.

Upadłość firmy w małżeństwie a odpowiedzialność za dług

Zgodnie z przepisami ustawy Prawo upadłościowe, w momencie ogłoszenia upadłości jednego z małżonków, między małżonkami powstaje przymusowa rozdzielność majątkowa. W takim przypadku majątek wspólny wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny. Taka regulacja ma miejsce zarówno w przypadku upadłości przedsiębiorcy jak i upadłości konsumenckiej, gdzie przepisy stosuje się odpowiednio. Oznacza to duże konsekwencje dla małżonka, który zostanie obarczony odpowiedzialnością za długi współmałżonka, nawet wówczas gdy nie był dłużnikiem, jak i nie wyraził zgody na zaciągnięcie zobowiązania.

Rozdzielność majątkowa a odpowiedzialność za długi podatkowe

Zawarcie umowy w zakresie rozdzielności majątkowej ogranicza również odpowiedzialność za długi podatkowe drugiego małżonka – w takim przypadku każdy z nich odpowiada za zobowiązania tylko swoim majątkiem odrębnym. Trzeba jednak pamiętać, że w przypadku intercyzy zawartej w czasie trwania małżeństwa, o uregulowanie zaległości podatkowych powstałych przed podpisaniem umowy, urząd skarbowy może upomnieć się do każdego z małżonków. Ochronę w takiej sytuacji zapewnia jedynie zawarcie umowy o rozdzielności majątkowej przed ślubem, która nie zostanie zmieniona czy rozwiązana po zawarciu małżeństwa.

Gdy małżonek zgłosił upadłość działalności gospodarczej z rozdzielnością majątkową

Skuteczną ochronę przed włączeniem majątku wspólnego do masy upadłości w razie ogłoszenia upadłości przez małżonka prowadzącego działalność gospodarczą, może dać umowa o rozdzielności majątkowej. Jednak, aby jej ustanowienie było skuteczne w stosunku do masy upadłości, umowa między małżonkami musi być zawarta na co najmniej dwa lata przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Ustanowienia rozdzielności majątkowej na podstawie orzeczenia sądu w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości, chyba że pozew o jej ustanowienie został złożony na co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Czy warto zadbać o rozdzielność majątkową wcześniej?

Umowę o rozdzielności majątkowej można podpisać zarówno w czasie trwania małżeństwa, jak i wcześniej, zanim wspólność małżeńska jeszcze powstanie. Takie działanie może okazać się pomocne w przypadku prowadzenia przez jedną ze stron działalności gospodarczej. Wówczas każdy z partnerów może spokojnie zaciągać zobowiązania we własnym imieniu, nie narażając drugiego z małżonków na odpowiedzialność za ewentualne długi.

5 kroków, co zrobić, gdy chce się rozdzielności majątkowej

Małżonkowie, którzy uzgodnili, że chcą podpisać umowę o rozdzielności majątkowej powinni:

• Podjąć decyzję o rodzaju rozdzielności majątkowej: zwykłej lub z wyrównaniem dorobków.
• Określić zasady obowiązujące w ramach codziennych rozliczeń – ułatwi codzienne funkcjonowanie małżonków przy założeniu, że każdy z nich korzysta tylko z majątku odrębnego.
• Umówić spotkanie z notariuszem.
• Podpisać umowę w drodze aktu notarialnego.
• Wpisać informację o rozdzielności majątkowej w umowach zawartych w związku z prowadzoną działalności gospodarczą.

Podsumowanie

Ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami w drodze umowy zawartej przed notariuszem może chronić przed odpowiedzialnością za zobowiązania zaciągnięte przez współmałżonka. Ważny jest termin zawarcia umowy, a także informacja dla wierzycieli o ustanowieniu rozdzielności.