Pożyczka od rodziny. Wymagania od strony formalnej

Kiedy potrzebujemy zastrzyku gotówki, możemy zwrócić się o pomoc do bliskich. Pożyczka od rodziny to dobra alternatywa dla chwilówki, kredytu bankowego i innych źródeł finansowania. Przed jej zawarciem warto się jednak zabezpieczyć i zadbać o wszelkie formalności, aby wszystko było zgodnie z prawem oraz aby mieć pewność, że pożyczką nie zainteresuje się urząd skarbowy. Jak pożyczyć pieniądze od rodziny i kiedy trzeba zapłacić podatek od pożyczki?

Pożyczenie pieniędzy od rodziny to często najprostsze i najtańsze rozwiązanie, zapewniające minimum formalności, elastyczność spłat i na ogół brak jakichkolwiek odsetek. To korzystna i popularna alternatywa wobec kredytów bankowych i pożyczek w instytucjach pozabankowych. Pożyczając pieniądze od rodziny warto jednak zabezpieczyć się przed wszelkimi ewentualnościami i formalnie udokumentować fakt zawarcia pożyczki. Dlaczego?

Sprawdzimy Twoją zdolność w kilku firmach pożyczkowych

Pożycz do 3000 zł na 30 dni

Złóż 1 wniosek »

Czy pożyczka od rodziny jest opodatkowana?

Pieniądze można pożyczyć od każdego, zarówno od dalszych znajomych, jak i najbliższych krewnych. W zależności od tego, do jakiej grupy należy pożyczkodawca różne są jednak formalności związane z zaciągnięciem pożyczki. Różne są także kwoty zwolnione od podatku.

Z zasady pożyczka, podobnie jak środki uzyskane z darowizny, umów sprzedaży i spadków związany jest z koniecznością odprowadzenia podatku od czynności cywilnoprawnych.  Do umów zawartych przed 01.01.2019 r. opodatkowanie wynosiło 2%. Po tym terminie obowiązuje nowa stawka w wysokości 0,5%. Podstawa opodatkowania w tym przypadku nie uległa zmianie. A jak uniknąć opłaty od opodatkowania? Trzeba wiedzieć, że istnieje coś takiego jak „kwota wolna od podatku”.

W jakich sytuacjach pożyczka od rodziny będzie wolna od podatku?

W przypadku osób najbliższych, zaliczanych do I grupy podatkowej, pożyczka do kwoty 9637 złotych (od jednej osoby w ciągu 5 lat) jest zwolniona z podatku i wszelkich formalności – nie trzeba zgłaszać pożyczki do urzędu skarbowego, ani płacić od niej podatku. Do tej grupy zaliczani są:

• małżonkowie,
• zstępni (np. dzieci i wnuki),
• wstępni (np. rodzice i dziadkowie),
• rodzeństwo,
• pasierb i pasierbica,
• ojczym i macocha.

Warto jednak przygotować umowę i przekazać środki bezgotówkowo (np. przelewem), dzięki czemu w razie wątpliwości urzędu skarbowego łatwiej będzie udowodnić, że pożyczka rzeczywiście została udzielona.

W przypadku pożyczek od osób z tej grupy podatkowej, przekraczających sumę 9637 zł konieczne jest zapłacenie podatku od czynności cywilnoprawnych. Można jednak tego uniknąć – wystarczy spełnić kilka warunków.

• Konieczne jest przedstawienie dowodu udzielenia pożyczki – w związku z tym przekazanie środków powinno się odbyć przelewem albo przekazem pocztowym, a transakcja powinna być odpowiednio opisana.
• Niezbędne jest także złożenie w urzędzie skarbowym deklaracji PCC-3 – w ciągu 14 dni od zawarcia umowy.

Co szczególnie istotne, niedopełnienie wszystkich formalności może wiązać się z koniecznością zapłaty aż 20 proc. sumy pożyczki – np. kiedy zbagatelizujemy formalności, a pożyczkę otrzymamy „do ręki”.

Do I grupy podatkowej zaliczamy także teścia i teściową oraz zięcia i synową, jednak w tym przypadku mają zastosowanie odrębne przepisy. Jeżeli suma pożyczki przekracza 9637 zł, to nie ma możliwości uniknięcia podatku od czynności cywilnoprawnych – od pożyczki poniżej tej kwoty nie trzeba jednak płacić podatku, ani zgłaszać tego faktu do urzędu skarbowego.

Czy pożyczka od rodziny jest darowizną?

Istnieje różnica między pożyczką od rodziny a darowizną. Darowizna to dobrowolna umowa do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Darowizna jest również bezzwrotna i nie trzeba jej spłacać. A pożyczkę już tak. Chociaż są oczywiście sytuacje, gdzie pożyczka staje się darowizną.

Jeśli pożyczka od rodziny staje się darowizną, to w takiej sytuacji możliwe jest zwolnienie podatkowe. Będzie dotyczyło wyłącznie osób zaliczanych do I grupy podatkowej, z wyjątkiem teściów, zięcia i synowej. Kwota wolna od podatku dla darowizn wyniesie tyle samo, w przypadku wspomnianej powyżej pożyczki od rodziny, czyli do 9637 złotych.

Czy pożyczka od rodziny jest dochodem?

Pożyczki, zgodnie z obowiązujący w Polsce prawem nie stanowią dla podatnika źródła dochodu. I nie ma tu znaczenia, czy podatnik otrzymał ją od firmy, czy od osoby prywatnej (w tym rodziny). Stąd nie ma konieczności odprowadzania z tego tytułu podatku dochodowego. Inaczej wygląda kwestia w momencie podejmowania czynności cywilnoprawnych, jednak w określonych przypadkach również można go uniknąć.

Czy pożyczka od rodziny musi być oprocentowana?

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego pożyczka nie musi być oprocentowana. Ostateczna decyzja przede wszystkim zależy to od decyzji obu stron.

W artykule art. 720 §1 KC znajduje się informacja, że osoba biorąca pożyczkę zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Jeśli jednak obie strony uznają, że pożyczka ma być oprocentowana, to oczywiście tak też może być. Maksymalna wysokość odsetek kapitałowych w takiej sytuacji może wynieść maksymalnie 10% odsetek kapitałowych w ciągu roku.

Pożyczka od rodziny – w formie gotówki czy w formie przelewu?

Najwygodniejszą i najłatwiejszą do wyegzekwowania formą wypłaty środków będzie przelew na konto bankowe. Wówczas łatwiej jest udowodnić, że pożyczka była udzielona na wskazaną konkretną kwotę. Pożyczka w formie gotówki, mimo poufności między członkami rodziny, może się wiązać dla obu stron niepotrzebnymi nieporozumieniami podczas spłaty.

Podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC-3) przy pożyczce od rodziny

A co, jeśli kwota pożyczki od rodziny przekroczy wspomniane 9637 złotych? Jak uniknąć opodatkowania? Trzeba złożyć deklarację PCC-3.

Gdzie złożyć deklarację?

Deklarację PCC-3 należy dostarczyć i złożyć w Urzędzie Skarbowym, który jest właściwy dla pożyczkobiorcy. Dokument można złożyć osobiście lub drogą pocztową.

Termin i konsekwencje

Deklarację należy złożyć w urzędzie w ciągu 14 dni od dnia dokonania czynności cywilnoprawnej. Niezgłoszona pożyczka od rodziny wiązae się z negatywnymi konsekwencjami, w postaci kary w wysokości aż 20% kwoty pożyczki.

Jak wypełnić deklarację PCC-3 po udzieleniu pożyczki dla rodziny?

Na początku wpisujemy NIP lub PESEL, a następnie datę wykonania czynności (czyli udzielenia pożyczki).

Deklaracja składa się z 4 części: A, B, C oraz D.

Część A to informacje o miejscu i celu składania deklaracji. Część B składa się z części B1: gdzie uzupełniamy informacje dane identyfikacyjne podmiotu składającego deklarację, w części B2: aktualny adres zamieszkania. Ostatnia rubryka dotyczy przedmiotu opodatkowania oraz treści czynności cywilnoprawnych. Tu wskazujemy co jest przedmiotem opodatkowania (umowa, zmiana umowy czy orzeczenie sądu/ugoda), miejsce dokonania czynności cywilnoprawnej oraz zwięzłe określenie treści i przedmiotu czynności.

Pożyczka od dalszej rodziny i znajomych

Pieniądze można pożyczyć też od dalszej rodziny oraz znajomych i także nie zapłacić podatku. Jakie warunki trzeba spełnić?

• suma pożyczek u jednej osoby w ciągu 3 lat nie może przekroczyć kwoty 5 tys. zł,
• suma pożyczek u kilku osób nie może przekroczyć 25 tys. zł – także w ciągu trzech lat.

Jeżeli wysokość pożyczek przekroczy powyższe kwoty, to konieczne będzie zgłaszanie ich do urzędu skarbowego (w deklaracji PCC-3) i zapłacenie podatku od czynności cywilno-prawnych – w wysokości 2 proc. od różnicy między sumą pożyczek, a kwotą zwolnioną od podatku.

Pożyczka od rodziny a zwrot podatek PIT

Pożyczkę od rodziny należy rozliczyć samodzielnie tylko w sytuacji, gdy pożyczka od rodziny jest oprocentowana, co oznacza, że pożyczkodawca otrzymuje z niej odsetki.

Nieterminowy zwrot pożyczki od rodziny. Co wtedy?

Zwrot pożyczki od rodziny nie zawsze następuje na czas. W takiej sytuacji warto wystąpić na drogę sądową w celu odzyskania środków. Po uzyskaniu korzystnego wyniku rozprawy, resztą formalności zajmie się komornik. Istnieją jeszcze inne metody egzekwowania pożyczki. Pierwsza to sprzedaż zobowiązania firmie windykacyjnej, która to firma w naszym imieniu zajmie się wyegzekwowaniem długu. Druga to zawarcie ugody i ustalenie nowych warunków spłaty długu.

Pożyczka od rodziny, a umowa

W przypadku pożyczki na kwotę poniżej 500 zł umowa może być zawarta ustnie. Natomiast pożyczka powyżej tej kwoty powinna mieć formę pisemną – jednak nie musi. Sporządzenie umowy pomaga udowodnić, że pożyczka rzeczywiście została udzielona, pozwala także rozstrzygnąć ewentualne spory i niejasności.

Umowa pożyczki w rodzinie – wzór

W umowie pożyczki należy określić:

• dane pożyczkodawcy i pożyczkobiorcy,
• termin i sposób przekazania pieniędzy,
• informacje dotyczące daty i sposobu zwrotu pieniędzy,
• informację o ewentualnych odsetkach.

Umowa powinna zostać przygotowana w dwóch egzemplarzach dla każdej ze stron i opatrzona podpisami