Umowa pożyczki pomiędzy osobami prywatnymi może być atrakcyjnym źródłem pozyskania pieniędzy zwłaszcza dla osób w trudniejszej sytuacji, którym finansowania odmówiły banki czy firmy pozabankowe, lub tych chcących uniknąć wysokich kosztów związanych z zaciągnięciem zobowiązania. W takiej sytuacji może jednak powstać obowiązek podatkowy i dopełnienia go trzeba dopilnować samodzielnie. Na szczęście istnieją okoliczności, gdy da się uzyskać potrzebne środki bez dodatkowych kosztów.
Benjamin Franklin pisał, że „na tym świecie pewne są tylko śmierć i podatki”. Z PCC sprawa wygląda jednak nieco inaczej i nie jest tak jednoznaczna. Kwestie dotyczące formalności, wysokość kwot stanowiących podstawę opodatkowania, wartość samego podatku, a także zakres osób, które zostaną zwolnione z konieczności opłacenia go reguluje ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych. Przepisy mają zastosowanie w odniesieniu do pożyczek innych niż te oferowane przez banki czy pozabankowe firmy pożyczkowe.
Czym jest podatek PCC?
PCC czyli podatek od czynności cywilnoprawnych jest stosowany w przypadku umów cywilnych. Ustawa wskazuje, że podatkiem objęte są umowy:
- sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
- pożyczki,
- darowizny,
- dożywocia,
- o dział spadku oraz o zniesienie współwłasności,
- depozytu nieprawidłowego,
- spółki,
- ustanowienia hipoteki,
- ustanowienia odpłatnego użytkowania oraz odpłatnej służebności.
Dodatkowo podatkiem objęte są również zmiany ww. umów i orzeczenia sądów (w tym także polubownych) oraz ugody, jeżeli powodują podwyższenie podstawy opodatkowania.
Ile wynosi stawka podatku PCC
Ustawa określa dwie stawki podatku od pożyczki:
- Niską, w wysokości 0,5% wartości pożyczki – pod warunkiem, że osoba korzystająca z pieniędzy dopełni wszystkich formalności określonych ustawą.
- Podwyższoną – w wysokości 20% wartości pożyczki – podatnik zapłaci tzw. stawkę sankcyjną, jeśli w razie czynności sprawdzających urzędu skarbowego zostanie ujawnione, że uzyskał pieniądze w drodze pożyczki, a nie spełnił warunku udokumentowania pożyczki w drodze przelewu lub nie zgłosił faktu jej otrzymania, składając we wskazanym terminie deklarację PCC w urzędzie skarbowym, w sytuacji, gdy powstał związany z tym obowiązek podatkowy. Dodatkowo w przypadku pożyczania środków od znajomych, osób niespokrewnionych i przekroczeniu określonych progów podatek PCC wyniesie 2% różnicy między wartością pożyczki a kwotą zwolnienia z podatku.
Kiedy należy zapłacić podatek PCC od pożyczki?
Termin do zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych w razie uzyskania pożyczki od osób prywatnych wynosi 14 dni od zawarcia umowy. Podatek trzeba samodzielnie obliczyć i wpłacić bez wezwania urzędu skarbowego.
Kto płaci podatek od czynności cywilnoprawnych?
Do zapłaty podatku PCC zobowiązane są osoby fizyczne, osoby prawne, a także jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które są stronami czynności cywilnoprawnych podlegających opodatkowaniu.
W zależności od rodzaju zawieranej umowy obowiązek podatkowy powstaje po stronie kupującego (nabywcy), obdarowanego lub obydwu stron czynności cywilnoprawnych. Oto kilka przykładów:
- umowa sprzedaży (kupujący),
- umowa zamiany (obie strony),
- umowa darowizny (obdarowany),
- umowa spółki cywilnej (wszyscy wspólnicy).
Kto jest zwolniony z podatku PCC?
Zwolnienie z podatku od czynności cywilnoprawnych przysługuje:
- Skarbowi Państwa,
- jednostkom samorządu terytorialnego,
- Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych,
- państwom obcym, ich przedstawicielstwom dyplomatycznym, urzędom konsularnym i siłom zbrojnym, międzynarodowym organizacjom i instytucjom, a także ich oddziałom i przedstawicielstwom, członkom ich personelu i innym związanym z nimi osobom nieposiadającym polskiego obywatelstwa oraz miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (pod warunkiem wzajemności),
- organizacjom użytku publicznego (w przypadku dokonywania czynności cywilnoprawnych związanych z nieodpłatną działalnością pożytku publicznego),
- osobom zaliczanym do grupy osób o znacznej lub umiarkowanej niepełnosprawności bez względu na rodzaj schorzenia oraz osobom o lekkim stopniu niepełnosprawności związanej ze schorzeniami narządu ruchu, które nabywają na własny użytek sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, motorowery, motocykle bądź samochody osobowe.
Kiedy nie zapłacimy podatku od pożyczki?
Podatku nie trzeba płacić jeśli:
- wysokość pożyczki od osób obcych (niespokrewnionych z pożyczkobiorcą) nie przekracza 1000 zł;
- wysokość pożyczki od osób zaliczanych do I grupy podatkowej (czyli małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, synowej, rodzeństwa, ojczyma, macochy i teściów) nie przekracza kwoty 9637 zł od tej samej osoby pożyczonej w ciągu ostatnich pięciu lat,
- wysokość pożyczki od osób niespokrewnionych nie przekracza 5000 zł otrzymanych od jednej osoby w ciągu trzech lat i 25 000 zł otrzymanych od kilku osób w ciągu trzech lat.
- wysokość pożyczki od osób zaliczanych do I grupy podatkowej przekracza 9637 zł pod warunkiem przekazania pieniędzy na konto bankowe i dopełnienia obowiązku złożenia deklaracji PCC do urzędu skarbowego w terminie 14 dni od dokonania czynności, wraz z dowodem przekazania środków (np. potwierdzenie przelewu, w którym wyraźnie zaznaczono, że chodzi o pożyczkę).
Ponadto z zapłaty podatku zwolnione są również umowy pożyczki udzielane przez:
- zakładowe kasy lub fundusze,
- fundusze celowe tworzone na podstawie ustawy,
- przedsiębiorców, którzy prowadzą działalność pożyczkową, a nie mają na terenie Polski siedziby lub Zarządu,
- wspólnika spółce akcyjnej lub z ograniczoną odpowiedzialnością.
Kiedy zapłacimy podwyższoną stawkę PCC?
Podwyższona stawka podatku od czynności cywilnoprawnych (tzw. stawka sankcyjna od ujawnionej pożyczki) ma zastosowanie, gdy postępowanie sprawdzające, kontrola podatkowa, kontrola celno-skarbowa albo postępowanie podatkowe wykazało, że osoba prawnie zobowiązania do uiszczenia go tego nie zrobiła.
Kolejnym przypadkiem, gdy fiskus może nakazać zapłatę podwyższonej stawki PCC jest niespełnienie przez podatnika obowiązku udokumentowania otrzymania środków w formie przelewu (na rachunek w banku, SKOK-u lub przekazanych w formie przekazu pocztowego). Dotyczy to osób z I grupy podatkowej, czyli małżonków, dzieci (również adoptowanych), wnuków, prawnuków, rodziców, dziadków, pradziadków, rodzeństwa, pasierbów lub pasierbic i ojczymów bądź macoch.
Zgodnie z art. 7 ust. 5 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych z dnia 9 września 2000 roku wspomniana stawka sankcyjna wynosi 20%.
Warto wiedzieć
- Pożyczka od osoby prywatnej zwykle wiąże się z niższymi kosztami (oprocentowaniem) niż w przypadku ofert komercyjnych.
- Nie można jednak zapomnieć o tym, że zaciągnięcie tego rodzaju zobowiązania może pociągać za sobą powstanie obowiązku podatkowego.
- Zobowiązań wobec fiskusa związanych z pożyczaniem pieniędzy trzeba dopilnować samodzielnie i uiścić należny podatek we wskazanym terminie bez wcześniejszego wezwania.
- Dobra wiadomość jest taka, że w niektórych sytuacjach (np. przy pożyczaniu środków od najbliższej rodziny) podatku da się uniknąć.
- W razie niedotrzymania obowiązku podatkowego trzeba liczyć się z koniecznością zapłaty podwyższonej stawki podatku PCC wynoszącej obecnie 20%, czyli o wiele więcej niż standardowe 0,5%.
